گوارش

گوارش

گُوارش یا هَضم یا تحلیل به فرایند قابل جذب کردن غذا توسط حل کردن آن و شکستن آن به ترکیبات شیمیایی ساده گفته می‌شود که در بدن موجودات زنده رخ می‌دهد. 

گاسترواندرولوژی (Gastroenterology) به بررسی عملکرد طبیعی، تشخیص و درمان اختلالات معده و روده می پردازد. همچنین در مورد بیماری هایی که ممکن است بر روی این اندامها تأثیر بگذارد بحث می شود، نظیر سرطان، زخم و ریفلاکس. مسیر گوارشی که از دهان شروع می شود و تا انتهای آن ادامه می یابد. دستگاه گوارش از ارگان¬های مختلف مانند کانال گوارش، مری، روده بزرگ، راست روده، پانکراس، کیسه صفرا، مجاری صفراوی، کبد، دوازدهه، روده کوچک و روده بزرگ تشکیل شده است.

التهاب دستگاه گوارش

واژه بیماری التهاب روده ((IBD) Inflammatory Bowel Disease) یک گروه از اختلالات را توصیف می کند که در آن روده ها ملتهب می شوند. احتمالا علت آن، یک واکنش خود ایمنی است که بدن در مقابل بافت روده خودش دارد.

خونریزی دستگاه گوارش 

خونریزی حاد دستگاه گوارش می تواند یک مشکل جدی شکمی باشد. خونریزی بالای GI (Gastrointestinal) در ابتدا بخشی از دستگاه گوارش، معده و یا روده کوچک (ابتدا بخشی از روده کوچک) است. 

در کشورهای توسعه یافته غربی، با توجه به تجمع دانش در مورد علل و درمان خونریزی های دستگاه گوارش، و همچنین تجربه متخصصان گوارش، با استفاده از دستگاه های آندوسکوپی پیچیده، تعداد بستری شدن و میزان مرگ و میر کاهش یافته است. به احتمال زیاد از عوامل بروز این بیماری می تواند مواردی مانند افزایش شیوع سیروز کبدی الکلی، بیماری ریفلاکس معده و چاقی، مقاومت به آنتی بیوتیک هلیکوباکتر پیلوری، زخم های گوارشی،  گاستریت و مصرف بیش از حد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی باشد.

عفونت هلیکوباکتر پیلوری

هلیکوباکتری یا میکروب معده نوعی باکتری معده است. این موجودات ذره بینی می‌توانند وارد بدن شده و در دستگاه گوارش زندگی کنند. پس از چندین سال، باعث بوجود آمدن زخم معده یا زخم بخش بالایی روده کوچک می‌شوند.

 علائم زخم معده ناشی از میکروب معده شامل موارد زیر می‌شود:

• نفخ

• آروغ

• فقدان احساس گرسنگی

• تهوع

• استفراغ

• کاهش وزن بدون دلیل مشخص

 

جراحی سرطان‌های دستگاه گوارش

این اعمال شامل جراحی معده، لوزالمعده، روده باریک و روده بزرگ است که دچار کانسرهای دستگاه گوارش شده‌اند. 

• جراحی سرطان معده

• جراحی لوزالمعده

• جراحی روده

درد شکم

اغلب افرادی که این نوع درد را تجربه می کنند، هنگام مصرف یا حتی بعد از مصرف مواد خوراکی، این حس را دارند. این علامت رفلاکس گوارشی است. این علامت مربوط به معده و مواد غذایی موجود در آن است که این مواد در حال حرکت به بالا،  به سمت گلو است و  باعث التهاب و درد و سوزش می شود.

سرطان معده

سرطان معده پنجمین سرطان شایع بعد از سرطان های ریه، پستان، سرطان پروستات است و علت سوم مرگ و میر در سرتاسر جهان می باشد. اغلب، بیماری در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود و این بدیهی است که تاثیر منفی بر نتایج درمان دارد.

اختلالات معده

معده یک عضو بین مری و روده کوچک است. هضم پروتئین در این محل شروع می شود. معده دارای سه نقش اصلی است. غذاهای بلعیده را ذخیره می کند. این غذا را با اسید معده مخلوط می کند. سپس مخلوط را به روده کوچک ارسال می کند. اکثر مردم در هر زمان با معده خود مشکل دارند التهاب معده از مشكلات شایع است.

زخم معده

شایعترین علامت زخم معده، درد یا سوزش است که در ناحیه شکم ایجاد می شود. درد نیز می تواند به سمت بالا نیز حرکت کند. درد ناشی از زخم معده بواسطه زخم و اسید معده است و باعث تحریک آن می شود. درد می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابد.

ورم معده

گاستریت یا ورم‌ معده‌ به حالتی گفته می‌شود که در آن معده دچار التهاب‌ یا عفونت‌ خفیف‌ در لایه مخاطی می‌شود‌. بسیاری از اوقات، التهاب و ورم، علامتی ندارد اما بعضی مواقع با احساس بزرگی شکم و سنگینی همراه است. درد شدید شکمی و نفخ که به طور ناگهانی اتفاق می افتد، به خصوص اگر تهوع و استفراغ نیز داشته باشید ممکن است نشانه ای از انسداد روده باشد.

عفونت های دستگاه گوارش

میکروب ها، انگل ها، ویروس هـا و یا میکروارگانیسم ها عفونت هـای GI را ایجاد می کنند. میکـروارگانیســم هایی مانند (E. coli، Salmonella، Shigella، Clostridium)، ویروس ها و انگل ها باعث ایجاد بیماری درون روده ای می شود. اغلب عفونت های روده ای، اسهال یا بیماری های عفونی، تهـوع، استفراغ و گرفتگی شکمـی را شامل مـی شوند.

كيسه صفرا

كيسه صفرا عمدتا یک کیسه گلابی شکل برای ذخیره سازی صفرا (مایع ایجاد شده توسط کبد برای کمک به هضم غذاهای چرب) است. با این حال، اگر مجرای صفرا، به دلیل سنگ های صفراوی مسدود و یا ملتهب شود، فرد درد را تجربه می کند. 

پانکراس

پانکراس، جزو غدد درون ریز در انسان است. پانکراس در حفره شکمی پشت معده قرار دارد. این غده درون ریز تولید کننده چندین هورمون مهم است، از جمله انسولین، گلوکاگون، سموتوستاتین و پلی پپتید پانکراس که در خون جریان دارد. همچنین، پانکراس یک ارگان گوارشی است، آنزیم های گوارشی آن به هضم و جذب مواد مغذی را در روده کوچک کمک می کند. این آنزیم ها به تجزیه کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها کمک می کنند. 

انسداد روده

طول روده کوچک در یک انسان بیش از شش متر و به قطر آن دو و نیم سانتیمتر است و در مقابل طول روده بزرگ به صد و هشتاد سانتیمتر و قطر آن  قطر شش و نیم سانتیمتر می باشد. این به این معنی است که غذاهایی که می خورید، مسیر طولانی جهت هضم طی می کنند. روده با حرکات دودی خود، این کار را انجام می دهد. انسدادی که از عبور غذا و مایعات از روده کوچک یا بزرگ جلوگیری می‌کند، انسداد روده نام دارد.

Ileus اصطلاح پزشکی برای این عدم حرکت در جایی در روده است که منجر به ایجاد و انسداد احتمالی مواد غذایی می شود. 

علائم یک بیماری مزمن چیست؟

یک بیماری Ileus می تواند ناراحتی شدید شکم را ایجاد کند. علائم مرتبط با بیماری Ileus عبارتند از:

• گرفتگی شکمی

• از دست دادن اشتها

• یبوست

• ورم معده

• حالت تهوع

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS‏) 

نوعی اختلال در عملکرد روده است که با درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای، بدون هرگونه علت ارگانیک دیگری، مشخص می‌شود. اسهال یا یبوست می‌توانند علامت غالب باشند که ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. به طور کلی علائم اولیه سندرم روده تحریک‌پذیر عبارتند از درد یا احساس ناراحتی در ناحیه شکم همراه با اسهال و یبوست‌های مکرر و نیز تغییر در عادات روده‌ای. افراد مبتلا به آی‌بی‌اس اغلب بیش از دیگران دچار ریفلاکس معده‌ای مروی، علائم مربوط به دستگاه تناسلی- ادراری، علائم روانی از قبیل افسردگی و اضطراب، سندرم خستگی مزمن، سردرد و کمردرد می‌شوند. 

یبوست

یبوست یا خشکیِ مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که بر اثر آن، مواد دفعی در روده بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوست زمانی رخ می دهد که حرکات روده دشوار یا مکرر می شود. طول طبیعی بین حرکات روده به طور گسترده ای از فرد به فرد متفاوت است.

یبوستِ حاد ممکن است سبب بسته‌شدن روده شود، که به نوبه خود حتی ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، برهم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی یا آناتومی بدن باشد. روش‌های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است.

یبوست زمانی رخ می دهد که حرکات روده دشوار یا مکرر می شود. طول طبیعی بین حرکات روده به طور گسترده ای از فرد به فرد متفاوت است.

 

داروهای دستگاه گوارش

بیماری های دستگاه گوارش که نیاز به درمان دارند.گاهی اوقات، با داروهای مختلف تحت درمان قرار می گیرند. 

در طی سال ها تحقیقات، اکثر داروهای مربوط به گوارش، در شرکت داروسازی تهران دارو ساخته شده است که در ادامه افزون بر معرفی، عملکرد آنها نیز به اختصار مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

 20mg /  40mg® Famoted

کاربرد اصلی آن در درمان زخم معده و گاستریت است. این دارو در درمان کوتاه مدت زخم‌های فعال دوازدهه یا زخمهای فعال و خوش‌خیم معده و در مقادیر کم برای پیشگیری از عود زخم دوازدهه مصرف می‌شود.

 20mg/ 40mg® Pantabest

موارد مصرف این دارو جلوگیری از ترش کردن و رفلاکس، سوزش سر دل، تهوع و استفراغ، زخم های گوارشی می باشد.

 20mg ®Omezole

اومزول در درمان زخم‏های خوش خیم معده و دوازدهه، زخم‏های وابسته به هلیكوباكتری پیلوری، سندروم زولینجر- الیسون، كاهش اسید معده در جراحی و پیشگیری كوتاه مدت بازگشت محتویات معده به مری و درمان بیماری به كار می‏رود.

15mg/ 15mg ® Lansozole

جهت تسکیـن سوءهاضمه مرتبط با اسید، دوره های متنـاوب از این دارو را با دوزهـای 15 یا 30 میلی گرمـی تجویز می شود. 

 40mg/ 125mg / 180mg® Dimethicone

این دارو در سرطان پانکراس، درمان نفخ معده و نیز درمان نفخ شکم، اختلال در ترشحات پانکراس، نارسایی لوزالمعده کاربرد دارد. 

 135mg/200mg ® Meverin

مورین یک داروی آنتی اسپاسمودیک است که مستقیماً روی عضلات صاف مجرای گوارشی اثر می‌کند. در اختلالات عملکردی اسپاستیک کولون شامل: سندرم روده تحریک پذیر در مراحل اولیه، سندرم کولون تحریک پذیر مرتبط با ضایعات ارگانیک راه‌های گوارشی مثل دایورتیکولیت، بیماریهای کیسه صفرا و مجاری صفراوی، زخم معده و دئودنال، التهاب مجاری گوارشی کاربرد دارد.

2mg ® Lomidex

لوپرامید برای درمان علامتی اسهال حاد (به خصوص در گاستروآنتریت، بیماریهای التهابی روده و سندرم روده تحریک‌پذیر) به کار می‌رود.

80mg 125mg® Aprited

این دارو جهت پیشگیری از تهوع و یا استفراغ حاد ناشی از شیمی‌درمانی کاربرد دارد.

120mg ® Orliset

برای کاهش جذب چربی و درمان چاقی از آن استفاده می‌شود .

  150mg® Ranitix

در درمان  زخم های خوش خیم معده یا دوازدهه، ریفلاکس معده به مری، سندروم زولنیجراسیون، پیشگیری از آسپیراسیون اسید قبل از عمل جراحی، پپسی مزمن و گاستریت کاربرد دارد.

 Rabeprazole 20mg  

قرص رابپرازول دارویی است که برای درمان برخی مشکلات گوارشی و مربوط به معده و مری مورد استفاده قرار می‌گیرد. داروی رابپرازول، اسید معده را کاهش داده،  موجب کاهش علایم رفلاکس معده ، ترش کردن و سوزش سر دل می‌شود.

 

1. Digestion, Definition from Merriam-Webster Dictionary

2. Correa P1, Malcom G, Schmidt B, Fontham E, Ruiz B, Bravo JC, Bravo LE, Zarama G, Realpe JL. Aliment Pharmacol Ther. 1998 Feb;12 Suppl 1:73-82.